donderdag 4 februari 2010

Mythe of waarheid: kat voorspelt de dood


Ik weet het: het gaat niet over honden, maar ik kon dit niet laten liggen. De gelijkenissen met vermeende bovenaardse kwaliteiten die soms aan honden worden toegedicht zijn te opvallend. Het is ook een mooi verhaal, zelfs al is het niet waar (si non è vero, è ben trovato). Of niet correct.

In Amerika is er namelijk ophef over een kat in een rusthuis die al meer dan 50 sterfgevallen zou voorspeld hebben. Dr David Dosa, geriater en assistent aan de Brown University (Rhode Island, USA) publiceerde hierover eerst in het New England Journal of Medicine (2007), toen daarna de kat haar aantal correcte voorspellingen nog verdubbelde, schreef hij het boek "Making rounds with Oscar: the extraordinary gift of an ordinary cat" (vrij vertaald: de ronde doen met Oscar; het speciale verhaal van een gewone kat).

Om met de deur in huis te vallen: ik geloof nooit dat iets of iemand, zij het mensen, katten, honden of bomen, de toekomst kan voorspellen. En dus neen, ook het boek van Rupert Sheldrake ‘honden weten wanneer hun baas thuiskomt’ kon me niet overtuigen. Ik geloof niet in zesde zintuigen. Ik geloof wel in zintuiglijke waarnemingen en dat die bij honden en katten veel scherper zijn dan bij ons. Maar laten we eerst het wonderbaarlijke verhaal van de kat vertellen.

De kat, nu vijf jaar oud, werd als kitten geadopteerd in het Steere House Nursing and Rehabilitation Centre in Providence, Rhode Island. Dat centrum specialiseert in de verzorging van mensen met ernstige dementie. Dr. David Dosa heeft het gedurende vijf jaar bijgehouden: de kat loopt meestal van kamer tot kamer en blijft zelden bij patiënten, behalve bij deze die binnen enkele uren gaan sterven, zo bleek, achteraf…

Wanneer ze uit de kamer van een ‘stervende’ gehouden wordt, krabt ze aan de deur. Toen de verpleegsters de kat bij iemand brachten waarvan ze dachten dat hij/zij stervende was, verliet ze de kamer en ging op een ander bed zitten. Die patiënt overleed binnen enkele uren, de eerste leefde nog enkele dagen.

Dr Dosa en zijn verplegers zijn nu zo zeker van de voorspellende krachten van de kat dat ze de familie van een patiënt al verwittigen, wanneer de kat zich op zijn bed uitstrekt om een tukje te doen. “Soms gaat ze dan weg om iets te eten, maar ze komt altijd terug naar hetzelfde bed”, vertelt de dokter. “Er zijn nog vijf andere katten in dit huis, maar die hebben nooit hetzelfde talent vertoond.”

In zijn boek geeft dr. Dosa geen wetenschappelijke verklaring voor het fenomeen. Volgens hem is de kat in staat om – net zoals honden ogenschijnlijk kanker kunnen ruiken – om de specifieke geur van afstervende cellen te detecteren.

Ondertussen wordt de kat geprezen voor haar kwaliteiten. De vrienden en familie van de overledene voelen zich getroost door haar aanwezigheid in de laatste ogenblikken van hun geliefde.

Wat moeten we hiermee? Mag een mens niet in het bovennatuurlijke geloven? Van mij wel. Maar het is veel interessanter en spannender om een verklaring te zoeken. Ik geef ze mee, voor wat het waard is (ik ben tenslotte geen professor in de geriatrie).

De dokter zegt de kat asociaal is. Als je ze ergens plaatst, blijft ze niet zitten. Ze kiest dus duidelijk zelf haar plekje. Dat doet mijn kat ook. Die is helemaal geen schootjeszitter. Maar plots is ze daar. En dan kiest ze iemand om bij op schoot te kruipen. Dan wil ze weer naar buiten. Dan weer naar binnen. Maar ze laat zich nooit vertellen wat te doen. Typisch katten.

Terug naar Rhode Island. Een gokje: ik denk dat deze kat extreem kieskeurig is. Ze wil gaan en staan waar ze wil (ze krabt aan deuren die dicht zijn) en wil enkel te maken hebben met een zeer rustig persoon. Ze gaat er ook niet op liggen, maar ernaast. Misschien gaat er van stervende mensen totaal geen stress meer uit, zijn ze volledig bewegingsloos en voelt de kat aan dat ze daar het best even rustig zou kunnen liggen. Weg met mensen die perse willen babbelen of – godbewareme – strelen. Blijkbaar zijn enkel de mensen die rustig (of apatisch) genoeg zijn, ook diegenen die binnenkort gaan sterven.

(via daily telegraph)

dinsdag 12 januari 2010

Gen voor dwangneurosen bij hond én mens


De beste vriend van de mens wordt stilaan ook de beste vriend van wetenschappers. Onderzoekers van het Broad Institute in Zweden brachten vier jaar geleden het DNA-profiel van de hond volledig in kaart en de eerste resultaten zijn niet alleen interessant voor honden, maar ook voor mensen.

Onderzoek naar honden-DNA blijkt namelijk nuttig te zijn voor hond én mens omdat die gemeenschappelijk DNA én gemeenschappelijke ziektes hebben, zoals epilepsie, kanker en fobieën. Doordat honden in de jongste tweehonderd jaar zeer intensief en selektief gefokt werden, zijn ze genetisch minder divers dan de mens, wat het makkelijker maakt om bij hen specifieke genen terug te vinden.

Dwangmatig gedrag komt, aldus het Broad institute, veel voor bij sommige hondenrassen, zoals bull terriers die staartjagen of dobermans die voortdurend hun flanken likken, tot bloedens toe of met huidinfecties tot gevolg. Wetenschappers zoomden daarop in op een gen bij doberman pinschers dat gelinkt wordt met dwangmatig likken en rusteloosheid.

Het onderzoeksteam nam DNA-samples van 150 dobermans, waarvan sommigen de dwangneurose vertoonden. Ze konden het gen CDH2 lokaliseren, dat verantwoordelijk zou zijn voor het dwangmatig gedrag. Hetzelfde gen wordt nu bij mensen met dwangneurosen bestudeerd, wat zou kunnen leiden tot een adequate behandeling van honden én mensen.

maandag 11 januari 2010

The Big Picture: honden in het jaaroverzicht


Ik heb het niet zo op eindejaarslijstjes. Hoogstens noteer ik hier en daar een boektitel die – afhankelijk van wie het aanprijst – interessant lijkt. Voor het jaaroverzicht in schitterende foto’s op de website van The Boston Globe maak ik wel tijd. Want ik leerde The Big Picture ("news stories in photographs") kennen door een adembenemende fotoreportage over de beruchte sledehondenrace, de Iditarod, eerder al op hondsdol. Een foto uit die reportage haalde trouwens het eindejaarslijstje van The Boston Globe. Dit deed me verder bladeren, op zoek naar nog meer hondenfoto’s.

Ik herkende beelden van Obama, de oorlog in Afghanistan, de moord op het Iraanse meisje Neda, de vliegtuigcrash op de Hudsonrivier, de aarbeving in Italië. Belangrijke gebeurtenissen. De beelden waarop honden te zien zijn, waren op zich geen nieuwsfeiten en gaan zelden over de honden zelf. Die zijn gewoon aanwezig, als compagnon de route, in de achtergrond. Ze horen bij ons natuurlijk meubilair. Kijk zelf en geniet. Ik heb er 3 geteld (deel 1: 15, 28; deel 3: 7). Er zit ook een foto over België tussen...

dinsdag 22 december 2009

Werd de natuurfoto van het jaar vervalst?


Er zijn twijfels gerezen over de authenticiteit van de foto die in oktober werd uitgeroepen tot natuurfoto van het jaar. Dat meldt de Daily Telegraph. De Spanjaard José Luis Rodriguez won de prijs met een indrukwekkend beeld van een wolf die 's nachts over over een hek sprong om het hoenderhok van een boerderij te plunderen. Intussen werd een klacht ingediend: de wolf op de foto zou een tam dier zijn.

De foto van Rodriguez werd door de internationale Veolia-jury van de BBC en het Natuurhistorische museum in Londen gekozen uit meer dan 43.000 inzendingen. De Spaanse fotograaf zei dat het om een wilde wolf ging, en dat hij vlees had gebruikt om het dier over het hek te lokken. De man spendeerde naar eigen zeggen heel wat nachten aan het hek van de Spaanse boerderij om het perfecte beeld te kunnen schieten

Bij het Natuurhistorische museum in Londen is nu echter een klacht binnengekomen waarin beweerd wordt dat de wolf op de foto in gevangenschap werd gehouden. Dat gaat in tegen de regels van de fotowedstrijd. Die verbieden het gebruik van tamme dieren.

Een woordvoerder bevestigde dat heel de zaak nu grondig zal onderzocht worden. Jose Luis Rodriguez ontkent intussen in alle toonaarden dat hij de foto vervalste. De Veolia-prijs is de meest prestigieuze prijs voor natuurfotografie ter wereld.
(via De Standaard)

Kat vs. Hond: wie wint?

De wereld is verdeeld in ‘hondenmensen’ en ‘kattenmensen’, die elk met vuur het eigen kamp verdedigen. Wie is superieur? Echt vergelijkende studies werden nog niet verricht, maar de laatste jaren is het onderzoek naar hondengedrag wel enorm toegenomen en het lijkt erop dat ook de katten in die zin meer en meer bestudeerd worden.

Zou het dan nu tijd zijn om die grote derby der huisdieren, het alles-of-niets duel tussen kat en hond te organiseren? The New Scientist vond van wel, maar doet dat uiteraard nog met een relativerende knipoog. Het blijft immers appels met citroenen vergelijken. Maar toch…

Kat en hond worden hieronder in 11 categorieën tegen elkaar afgewogen. Wie het meeste onderlinge duels wint, is ‘best in show’. Here we go!

1. Brein

Met 64 gram is het gemiddelde hondenbrein veruit groter dan dat van katten, dat slechts 25 gram weegt. Maar als je het afweegt per kilo lichaamsgewicht, winnen de katten. Het gewicht is echter geen goede maatstaf om intelligentie te meten. Daar heb je tests voor (zie verder). Wat wel kan een rol spelen, is de capaciteit om informatie te verwerken: het aantal neuronen in de cortex (het uitvoerende brein). Hier winnen de katten met 300 miljoen neuronen (honden: 160 miljoen)

Winnaar: kat
Score: kat: 1 – hond: 0

2. Domesticatie

Uit de laatste analyses van Peter Savolainen van het Royal Institute of Technology in Stockholm moet de hond zo’n 16.000 jaar geleden door de mens gedomesticeerd zijn, ergens in China.

Wanneer katten huisdieren werden, staat ook nog geen 100 procent vast. Uit oude Egyptische begraafplaatsen en op hiëroglyfen leren we dat katten populair waren in Egyptische huizen vanaf 3.000 voor Christus. Toch zijn er oudere sporen. Zo is er een 9500 jaar oud bewijs van een kat die op Cyprus bij een mens werd begraven.

Honden zijn hier dus een duidelijke winnaar.

Winnaar: hond
Score: kat: 1 – hond: 1

3. Binding

Mensen zeggen dikwijls dat de ‘onvoorwaardelijke trouw’ van de hond zijn grootste troef is. Zijn katten zo anders?

Adam Miklosi van de Universiteit in Boedapest (Hongarije) probeerde katten hierop testen maar faalde jammelijk. Katten vonden de onderzoeksomgeving te stresserend. Als ze nu maar wilden meewerken…

Katten zijn nochtans ook aanhankelijke dieren, maar ze staan wel op hun onafhankelijkheid. Dat komt omdat katten eenzaten zijn. Honden zijn roedeldieren en door domesticatie zijn ze nu gefocused op mensen. Honden zien ons graag, ze kunnen er echt niet aan doen.

Winnaar: hond
Score: kat: 1 – hond: 2

4. Populariteit

De echte test om te zien of een dier ook een goed huisdier is, is kijken hoeveel mensen er één hebben. Hier zijn katten duidelijk de winnaars. In de top tien van landen die het meeste kattenbezitters tellen, zijn er 204 miljoen katten. In de hondenlanden-toptien zijn er maar 173 miljoen honden.

Winnaar: kat
Score: kat: 2 – hond: 2

5. Begrijpen

Zelfs honden die niet zo snugger zijn, kunnen toch makkelijk een dozijn signalen of commando’s herkennen. Honden begrijpen ook een wijzende vinger, iets waar zelfs chimpansees niet in slagen.

Honden zoeken via ons gezicht naar informatie, bevestiging en begeleiding, vertelt Alexandra Horowitz van de Columbia Universiteit in New York in haar boek Inside of a Dog.

Maar je mag honden ook niet overschatten: de zogenaamd schuldige hondenblik blijkt een mythe. Ze hebben geleerd zich onderdanig te gedragen wanneer ze straf krijgen of verwachten.
En katten? Naar verluidt, opnieuw volgens onderzoeker Miklosi, zijn ze even goed in staat om ons te begrijpen, maar zijn ze helemaal niet inschikkelijk of gemotiveerd. Katten begrijpen echter ook onze aanwijzingen om voedsel te vinden. Nochtans, als het voedsel verstopt zit, gaan honden meer een beroep doen op hun baasje en proberen uitvissen naar waar hij/zij kijkt, terwijl katten tevergeefs blijven proberen om zelf te buit binnen te halen.

Begrijpen dat mensen kunnen verkrijgen wat jij wil, lijkt op valsspelen, maar gezien hun grote woordenschat en hun wil om met ons samen te werken, is het logisch dat de hond deze ronde wint.

Winnaar: hond
Score: kat: 2 – hond: 3

6. Problemen oplossen

Honden en katten kunnen bij gekruiste touwtjes niet uitmaken aan welk uiteinde er een beloning zit. Ze begrijpen ook niet dat er voedsel zit onder het aangekruiste blikje. Ze kunnen wel goed voedsel terugvinden dat op verschillende plaatsen verstopt zit. Katten werden hierop wel veel minder getest dan honden.

Van honden is geweten dat ze graag samenwerken met ons, in die mate zelfs dat het hun soms dommer doet lijken dan ze zijn. Hoe sterker de band met de baas, hoe meer ze lijken hun onafhankelijk denken op te geven. Dat verandert echter weer, wanneer ze door hun baas worden aangemoedigd om het zelf te doen.

Dat komt mooi tot uiting bij blindegleidehonden. Ze zijn meestal begeleider, maar stappen uit die rol wanneer ze zien dat hun meester het probleem zelf niet aankan.

Winnaar: hond
Score: kat: 2 – hond: 4

7. Vocaal

Analyse van kattengemiauw leert dat het akoestische patronen bevat die onze aandacht trekken. Het vocale repertoire van katten is echter nogal beperkt en meestal enkel herkenbaar voor hun eigenaar.

Honden zijn vocaal flexibeler. Ze variëren de lengte, bereik, toonhoogte en toon van hun geblaf en gebruiken karakteristiek geblaf in verschillende situaties. Zelfs wie nooit een hond had, kan toch uit het geblaf opmaken of de hond alleen, agressief of blij is. Wolven blaffen zelden. Waarschijnlijk hebben honden door de domesticatie hun woordenschat uitgebreid om met ons te communiceren.

Da’s mooi, maar … Katten bezitten een subtiliteit die de vezorgende kant in mensen wakker maakt. Het geluid zou inwerken op ons onderbewuste, net zoals babygehuil, dat op dezelfde frequentie zit, vertelt Karen McComb van de Universiteit van Sussex (UK).

Winnaar: kat
Score: kat: 3 – hond: 4

8. Trainbaarheid

Honden zijn makkelijk te trainen omdat we hen erop geselecteerd hebben. Honden leren zoals kinderen, letten op onze gebaren en stem. Honden leren daarbij door beloning. Katten ook. Ze zijn trainbaar, maar bijna niemand doet het, dus weten we er minder over.

Honden willen het ook echt. Ze zijn geïnteresseerd en nemen het serieus. Zelfs zonder training passen honden zich automatisch aan mensen aan. Dat kan volgens Marc Bekoff van de Universiteit van Colorado door spel: “Spelen geeft de hond de mogelijkheid om te testen waar de grenzen liggen van wat mogelijk is binnen zijn gezin”.

Winnaar: hond
Score: kat: 3 – hond: 5

9. Superzintuigen

Geur, zicht en gehoor zijn de belangrijkste zintuigen voor hond én kat. Ontelbare hondenrassen werden geselecteerd op hun reukvermogen. De neus van een bloedhond bijvoorbeeld bevat 300 miljoen geurreceptoren, tegen maar 5 miljoen in mensenneuzen. Maar hoewel de hondenneus legendarisch is, zijn katten niet te onderschatten. Omdat er zoveel verschillende hondenrassen zijn en de gemiddelde kattenneus toch 200 miljoen geurreceptoren bevat, heeft de kat een sterkere neus dan de gemiddelde hond.

Mensen zien scherper maar honden en katten hebben indrukwekkende capaciteiten als nachtkijkers, met een superieure gevoeligheid voor beweging. Wanneer er weinig licht is, zien katten het best.

Ze hebben bovendien een groter auditief bereik, van 45 tot 64.000 hertz. Veel meer dan honden dus, van 67 tot 45.000 hertz.

Winnaar: kat
Score: kat: 4 – hond: 5

10. Milieuvriendelijk

Katten eten 188 miljoen stuks ongedierte per jaar (heeft iemand blijkbaar ooit eens uitgerekend). Honden verstoren dan weer vogelnesten op de grond en vangen konijnen. Het echte verschil in ecologische impact zit echter in de consumptie. De ecologische voetafdruk van een gemiddelde hond – de hoeveelheid land nodig om een hond te voeden – is 0,84 hectare per jaar. Zelfs bij een chihuahua is het nog 0,28 hectare per jaar. Bij katten is het amper 0,15 hectare per jaar. Uitgemaakte zaak, dus.

Winnaar: kat
Score: kat: 5 – hond: 5

11. Nuttig

Honden kunnen jagen, hoeden en bewaken. Ze vinden bommen, drugs en mensen, begeleiden doven en blinden, trekken sleden en voorspellen aarbevingen. Katten zijn goed tegen ongedierte.
Ok. Dat is misschien niet fair. We houden huisdieren voor andere redenen. Katten zijn mooi en zacht en door hen te strelen verminderen we onze stress. Maar dat doen honden ook, en ze zorgen voor een lagere bloeddruk en minder cholesterol omdat je ze moet uitlaten. Honden zijn dus beter voor de gezondheid.

Winnaar: hond
Score: kat: 5 – hond: 6

Honden winnen, met een neuslengte.

Lees het volledige artikel of bekijk de video
(via The New Scientist)

maandag 14 december 2009

Pandabeer lijkt het meest op ... hond


Honden en beren hebben een gemeenschappelijke stamboom, maar ergens in de evolutie van de zoogdieren zijn hun wegen uiteen gegaan. Toch heeft recent Chinees onderzoek aangetoond dat pandaberen veel genetisch materiaal gemeen hebben met … honden. Nog verbazingwekkender is dat de panda - die alleen maar bamboe eet - geen genen heeft om planten te verteren.

Grondig genetisch onderzoek door het Beijing Genomics Institute leert dat de panda vooral genen heeft om vlees te verteren. Dat de panda toch z’n dagelijkse portie bamboe kan verteren, ligt waarschijnlijk aan de bacteriën die in zijn ingewanden huizen, eerder dan aan zijn genetische aanleg. De panda heeft namelijk geen genen voor enzymen die plantaardige cellen moeten afbreken. De onderzoekers vonden ook het T1R1 gen terug, een vleeseters-gen dat inactief is geworden. Ziedaar een carnivoor die planteneter is geworden.

De studie naar het panda-DNA moet helpen de panda beter te begrijpen, want de panda wordt bedreigd met uitsterven. Er leven er ongeveer nog 1.600 in het wild, 300 in gevangenschap. En er is niet alleen het probleem van de steeds verkleinende oppervlakte waarin de panda kan gedijen, de panda heeft het ook (letterlijk) lastig om zich voort te planten. Er worden daarom zelfs ‘porno voor panda’-programma’s gelanceerd.

Ook opvallend: van alle zoogdieren die onderzocht werden, leunt de panda het dichtst aan bij honden, met 80% gelijke genen. Vandaar dat ze (uiteraard) in Japan op het crazy idea kwamen om hondjes te fokken die eruit zien als kleine pandabeertjes.

(via Nature)

woensdag 2 december 2009

Hond zoekt geld: Kassa!


Hij is pas een half jaar actief in dienst en heeft al zo’n 50.000 euro opgespoord. Kassa, kassa, zou je zeggen. En dat klopt, want zo heet de speurhond van de Amsterdamse politie die op zoek gaat naar verstopt geld.

Tijdens een demonstratie liet de hond zien dat hij moeiteloos een pakketje geld kan vinden dat onder de vloer is verstopt.

Kassa is een van de vier speurhonden in Nederland die zijn getraind om geld op te sporen. Ze zoeken naar de geurcombinatie die papiergeld met zich meedraagt. Naast de politie Amsterdam-Amstelland beschikken ook de douane en het Korps landelijke politiediensten (KLPD) over ’geldhonden’.
De herder Kassa wordt ingezet tijdens huiszoekingen bij criminelen in de regio Amsterdam. Aan het begin van zijn jonge carrière spoorde hij direct een geldbedrag van 35.000 euro op. De minister is onder de indruk en heeft 25.000 euro vrijgemaakt voor de verdere opleiding en accommodatie van Kassa.
(via De Telegraaf)